Waarom we massaal kijken naar mensen die kou lijden en wormen eten

Waarom we zo graag kijken naar mensen die afzien

Er zit iets geks in ons hoofd: hoe slechter het gaat met de mensen op tv, hoe beter wij ons voelen op de bank. Klinkt hard, maar eerlijk is eerlijk, je voelt je toch net iets minder schuldig over die derde stroopwafel als iemand op een onbewoond eiland al drie dagen op kokosnoot leeft.

Neem Expeditie Robinson. Dat is in Nederland eigenlijk de moeder van alle survivalshows. Mensen die normaal vergaderen over Q4-targets, zitten ineens op een strand een vuursteen te beuken alsof hun leven ervan afhangt. Het leukste moment? Als ze na een paar dagen zeggen: “Ik heb echt nog nooit zo genoten van een droge cracker.” Dan weet je: jij hoort gewoon in een Albert Heijn, niet in de jungle.

Het is de combinatie van afzien, spel, bondjes, verraad en die heerlijke kampvuurgesprekken. Je ziet mensen langzaam afbrokkelen. Eerst nog fanatiek en stoer, paar dagen later huilend om rijst. En wij zitten erbij als een soort jury: “Ja, jij had je beter moeten voorbereiden, hoor.”

De grote spelers: welke survivalshows moet je kennen?

Expeditie Robinson - de klassieker voor wie van drama én zand houdt

Als je in Nederland aan survival op tv denkt, denk je aan Expeditie Robinson op RTL en Videoland. Bekende Nederlanders (en soms onbekende mensen) worden op een eiland gedropt, krijgen een handje rijst en een machete en succes ermee.

Je hebt de pro’s die thuis al een vuurmaakcursus hebben gedaan en drie keer per week in een ijsbad springen. En je hebt de types die bij de eerste regenbui al roepen: “Ik ga naar huis, ik mis mijn latte macchiato.” Het is eigenlijk een sociaal experiment in de tropen.

Een vriendin van mij, helemaal fan van reality, zei ooit: “Ik kijk niet eens voor de proeven, ik kijk om te zien wie elkaar gaat verraden.” En daar zit precies de charme. Die complotten, de fluistergesprekken in de bosjes, de paniek als er weer een kampvuurceremonie aankomt. Het survivalstuk is de setting, maar het echte spel speelt zich af in de hoofden.

Wil je instappen? De recentere seizoenen staan vaak op Videoland en info over de huidige editie vind je meestal op RTL.nl.

Kamp van Koningsbrugge - geen zonnebrand, wel afzien

Dan heb je Kamp van Koningsbrugge bij de NPO. Andere vibe. Hier geen BN’ers, maar gewone Nederlanders die denken: “Weet je wat leuk is? Meedoen aan een training van de Special Forces.” Nou ja, leuk… tot ze op dag 1 in de modder liggen.

Dit is minder spelshow, meer mentale sloopkogel. Fysiek zwaar, psychisch nog zwaarder. Slaaptekort, kou, bepakking, schreeuwende instructeurs. En toch is het heerlijk om naar te kijken, omdat je constant denkt: waar zou ik breken? Bij de kou? Bij het gebrek aan slaap? Of al bij de eerste keer door de sloot?

Wat het programma sterk maakt: het is niet alleen stoerdoenerij. Je ziet ook kwetsbaarheid, tranen, twijfel. Mensen die zichzelf compleet tegenkomen. En dan die instructeurs die altijd net genoeg menselijkheid laten zien om het niet alleen maar bruut te maken.

Je kunt afleveringen terugkijken via NPO Start en daar vind je ook extra info over de deelnemers.

Internationale survivalshows op streaming: van alleen in de wildernis tot naakt in de jungle

Als je de Nederlandse titels hebt uitgekeken, kun je op streaming echt los.

Bijvoorbeeld Alone (o.a. via Netflix, wisselend per periode). Dat is hardcore. Geen teams, geen camera-crew in beeld, gewoon mensen in hun eentje gedropt in de wildernis met een paar spullen en een camera. Ze filmen zichzelf, bouwen hun eigen onderkomen, zoeken eten. Degene die het het langst volhoudt, wint.

Het tempo is trager dan je gewend bent van Nederlandse tv, maar dat maakt het juist lekker. Je ziet hoe iemand langzaam doorslaat van de eenzaamheid. Praten tegen een boom, zingen tegen een pan, dat werk. En dan die ene kerel die na drie uur al opgeeft omdat er een beer in de verte loopt. Je zou bijna medelijden krijgen. Bijna.

En dan heb je nog Naked and Afraid (vooral via Discovery-achtige zenders en soms streaming). Twee mensen, geen kleren, wél een hoop ongemak. Het concept is zo idioot dat het weer werkt. Je ziet meteen wie mentaal sterk is en wie vooral dacht dat dit een grappig tv-avontuurtje zou worden.

Wat maakt een survivalshow echt de moeite waard?

Niet elke survivalshow is automatisch leuk. Er zijn er ook genoeg die voelen als: “We hebben een bos, een presentator en wat touwen, dit is tv.” Waar let je op als kijker?

1. Echte spanning, niet alleen geschreeuw

Je kent ze wel: programma’s waar iedereen de hele tijd gilt, maar er eigenlijk niks gebeurt. Goede survivalshows bouwen spanning op zonder dat elk moment in slow motion met dreunmuziek wordt uitgezonden.

Bij Expeditie Robinson zit de spanning vaak in de sociale spelletjes. Bij Kamp van Koningsbrugge in de vraag: wie stort als eerste in? Bij Alone in de stilte. Hoe minder herrie, hoe meer je op het puntje van je stoel zit.

2. Mensen waar je iets bij voelt

Als je na drie afleveringen nog steeds niet weet wie wie is, haak je af. Je wilt types hebben waar je een mening over hebt. De overfanatieke sporter die alles beter weet. De stille doorbijter die ineens de held blijkt. De deelnemer die zegt: “Ik doe dit voor mijn kinderen” en vervolgens als eerste naar huis wil.

Neem die ene kandidaat in Kamp van Koningsbrugge die doodop was, maar toch doorging omdat hij zichzelf wilde bewijzen na een moeilijke periode. Je zag gewoon: dit is meer dan tv voor hem. Dat soort verhalen blijven hangen.

3. Geen belachelijk neppe situaties

Natuurlijk is alles tv en dus gemaakt. Maar je voelt het meteen als iets té in scène gezet is. Een mysterieuze storm die precies komt als ze een proef hebben? Een “spontane” ruzie waar drie camera’s al klaarstaan? Dan haak je toch een beetje af.

Daarom werkt Alone zo goed: geen presentator die ineens uit de bosjes springt, geen kampvuurceremonie, gewoon: jij, je bijl en de kou.

Is dit iets voor jou? Een mini-zelftest op de bank

Als je twijfelt of survivalshows jouw ding zijn, stel jezelf even voor in twee situaties.

Je zit op de bank en je ziet iemand in Expeditie Robinson een proef doen met evenwichtsbalken boven het water. Jij denkt:

• “O, dat zou ik ook wel kunnen” en je ziet jezelf al meedoen. Dan is Robinson eigenlijk verplicht kijkvoer voor je.
• “Ik zou na drie seconden in dat water liggen en meteen naar huis willen”. Dan is het alsnog leuk, want je kijkt gewoon naar wat jij nooit van je leven zou doen.

Of je kijkt naar Kamp van Koningsbrugge en je denkt: ik krijg al stress als mijn wekker één keer gaat, laat staan dat iemand me midden in de nacht uit een slaapzak schreeuwt. Dan is het juist lekker veilig om vanaf de bank mee te leven.

Hoe kijk je survivalshows zonder er zelf gek van te worden?

Klinkt dramatisch, maar sommige mensen gaan er echt in op. Die zitten ineens met een notitieblokje klaar om tips te verzamelen “voor als er ooit iets gebeurt”. Rustig maar. Je hoeft geen bunker te bouwen omdat je drie afleveringen Alone hebt gezien.

Een paar dingen die helpen om het leuk te houden:

Kijk met iemand samen

Survivalshows zijn perfect om samen te kijken. Je kunt heerlijk oordelen. “Zou jij dat doen?” “Zou jij daar slapen?” “Zou jij dat eten?” En dan die eeuwige discussie: wie van jullie twee zou het langer volhouden. Spoiler: iedereen denkt van zichzelf dat hij langer blijft dan de ander.

Laat het niet je zelfbeeld slopen

Je hoeft je niet schuldig te voelen omdat jij geen vuur kunt maken met een stokje. De meeste mensen in Nederland hebben een waterkoker. Dat is prima. Het is tv, geen sollicitatie voor het einde der tijden.

Onthoud: er is altijd een crew, een arts en een stopknop

Hoe heftig het er ook uitziet, er zijn altijd veiligheidsregels. Zelfs bij Alone wordt er regelmatig medisch gecheckt. En bij Robinson staat er echt wel iemand klaar als iemand een been breekt. Je hoeft dus niet met samengeknepen billen te kijken omdat je denkt dat ze écht aan hun lot worden overgelaten.

Waar vind je wat? Een klein wegwijzertje

• Expeditie Robinson: nieuwe seizoenen en extra’s vaak via RTL.nl en terugkijken op Videoland
• Kamp van Koningsbrugge: afleveringen en info via NPO Start
• Internationale survivalshows als Alone en soortgenoten: check even Netflix of TVgids om te zien waar het nu precies draait, dat wisselt nogal.

Veelgestelde vragen over survivalshows

Zijn survivalshows nep of is het echt zo zwaar?

Beetje van allebei. Het is tv, dus er wordt geknipt, geplakt en soms wat aangedikt. Maar deelnemers in Expeditie Robinson vallen echt af, mensen in Kamp van Koningsbrugge zijn echt kapot, en bij Alone zijn er kandidaten die worden weggehaald omdat hun lichaam gewoon op is. Dus ja, het is zwaar. Alleen zie jij niet alles wat achter de schermen gebeurt.

Wat is een goede survivalshow om mee te beginnen?

Als je van spel en drama houdt: begin met Expeditie Robinson. Lekker toegankelijk, veel bekende koppen, veel gekibbel. Wil je meer mentale en fysieke uitdaging zien zonder al te veel spelletjes? Ga voor Kamp van Koningsbrugge. En als je echt van pure wildernis houdt, dan is Alone een mooie stap.

Is het geschikt om met kinderen te kijken?

Ligt aan de leeftijd en het programma. Expeditie Robinson kan meestal prima, al zijn sommige proeven vrij heftig. Kamp van Koningsbrugge heeft soms harde taal en serieuze thema’s. De zwaardere internationale survivalshows zijn vaak wat rauwer, met dieren die worden gevangen en soms gedood. Even zelf checken dus voordat je de hele familie erbij zet.

Kun je echt iets leren van survivalshows?

Ja, maar niet genoeg om meteen het bos in te trekken met een touw en een mes. Je krijgt wel een gevoel voor prioriteiten: eerst veiligheid, dan onderdak, dan water, dan eten. Maar de meeste deelnemers hebben vooraf al trainingen gehad. Zie het als vermaak met een vleugje educatie, niet als echte cursus.

Waarom zijn we hier zo verslaafd aan geraakt?

Omdat het alles heeft wat we lekker vinden op tv: spanning, emotie, menselijk gedoe, een duidelijk begin en eind, en vooral het gevoel dat je meekijkt bij iets wat jij zelf nooit zou doen. En ondertussen kun je gewoon op pauze drukken om nog een koekje te pakken. Dat is misschien wel de echte luxe: veilig thuis meeleven met andermans ellende.

Als je de volgende keer zappend blijft hangen bij iemand die met een machete door een jungle loopt, vraag jezelf dan niet af waarom je kijkt. Pak gewoon wat te snacken, ga lekker zitten en geniet ervan dat jij na de aftiteling gewoon weer onder een warme douche kunt stappen.