Toen we nog massaal voor de buis zaten – tv-kijkend Nederland in 2011

Hoe keek Nederland eigenlijk tv in 2011?

Als je het SKO Jaarrapport 2011 erbij pakt, zie je meteen: Nederland was toen nog echt een land van vaste zendtijden. De gemiddelde Nederlander zat dagelijks zo rond de drie uur per dag voor de televisie. Dat is best wel wat. En nee, dat waren geen drie uur Netflix, want dat speelde toen nauwelijks mee. Het ging gewoon om live tv, met hier en daar wat uitgesteld kijken via de recorder of Uitzending Gemist.

Primetime was nog heilig: tussen 20.00 en 22.00 uur zat half Nederland synchroon te kijken. Je kon op maandagochtend op kantoor beginnen met: “Heb je gister Wie is de Mol? gezien?” en bijna iedereen wist waar je het over had. Dat gezamenlijke ritueel, dat voel je in die cijfers terug. Minder versnippering, minder schermpjes, meer dezelfde programma’s.

De grote drie waren nog echt de grote drie

In 2011 waren de publieke netten en RTL nog duidelijk de hofleveranciers van de huiskamer. Nederland 1 (nu NPO 1), Nederland 2 en Nederland 3 deden het sterk, zeker op zondagavond. RTL 4 was de commerciële kampioen met een mix van nieuws, soaps, shows en talentenjachten.

Neem Sandra, 42, toen met twee jonge kinderen. Doordeweeks ging bij haar om 18.00 uur het Jeugdjournaal aan, daarna het gewone Journaal, en om 20.30 uur een serie of amusementsprogramma op Nederland 1. Op donderdag zappte ze standaard naar RTL 4 voor een talentenshow. Streaming? Nou ja, dat was voor haar nog iets voor de toekomst. De tv-gids lag gewoon op tafel.

Live kijken was nog de norm

Uitgesteld kijken bestond natuurlijk wel in 2011, maar het was nog verre van dominant. Mensen namen programma’s op, of keken via Uitzending Gemist, maar het overgrote deel van de kijktijd was gewoon live. Je zag in de SKO-cijfers dat uitgesteld kijken langzaam begon te groeien, vooral bij jongere doelgroepen, maar het was nog een bijrol.

Het mooie daaraan? Programma’s waren nog echte afspraken. De finale van The Voice of Holland? Dan zat je op tijd klaar, anders miste je het. Een belangrijke voetbalwedstrijd? Dan hoorde je de juichende buren synchroon met je eigen woonkamer. Het had iets gezamenlijks dat je nu, in het streamingtijdperk, eigenlijk alleen nog voelt bij grote live-events.

Welke programma’s trokken Nederland toen naar de bank?

2011 was een jaar waarin de vertrouwde tv-formats de toon zetten. Boer zoekt Vrouw, Wie is de Mol?, De Wereld Draait Door, GTST, The Voice of Holland, Studio Sport... het zijn allemaal titels die in het SKO-jaaroverzicht keer op keer terugkomen.

Boer zoekt Vrouw en de macht van de zondagavond

De zondagavond was het domein van de publieke omroep, en Boer zoekt Vrouw was daar het vlaggenschip. Miljoenen kijkers, week na week. Het was zo’n programma dat je niet alleen keek, maar ook besprak. Op het werk, aan de keukentafel, en later op social media.

Neem Mark, 29, toen net op zichzelf wonend. Hij keek eigenlijk weinig tv, zei hij altijd stoer. Maar als Boer zoekt Vrouw liep, zat hij toch gewoon op de bank. “Ach, ik zap wel even langs” werd steevast een hele aflevering. Hij wist van zichzelf dat hij erin zou worden gezogen, maar dat was nou precies de charme van die zondagavond-tv.

Talentenjachten en grote studioshows

RTL 4 scoorde in 2011 stevig met grote shows. The Voice of Holland was nog relatief nieuw, maar al een kijkcijferkanon. Ook X Factor, Idols-achtige formats en grote familieshows deden het goed. Het SKO-rapport laat dat mooi zien: hoge live-kijkcijfers, veel marktaandeel in de commerciële doelgroep.

Dat soort shows werkten juist zo goed in een tijd dat iedereen nog gelijktijdig keek. Je stemde live, je twitterde mee, je volgde de uitslag in real time. Uitgesteld kijken haalde de spanning er toch een beetje uit.

Nieuws, sport en actualiteit als vaste ankers

Het Achtuurjournaal, Studio Sport, Nieuwsuur, RTL Nieuws: in 2011 waren dat nog echte vaste kijkmomenten. Het SKO-rapport laat zien dat nieuws en sport een flink deel van de totale kijktijd opslokten.

Voetbalwedstrijden, EK- en WK-kwalificatieduels, Champions League: dat waren de avonden waarop de rest van de programmering het wel kon vergeten. Als Oranje speelde, keek Nederland. Punt. De cijfers voor dat soort wedstrijden schoten ver boven de dagelijkse gemiddelden uit.

Hoeveel keken we eigenlijk, en wie keek wanneer?

De gemiddelde kijktijd in 2011 lag in Nederland grofweg rond de drie uur per dag per persoon. Dat is natuurlijk een gemiddelde: ouderen keken meer, jongeren minder. Maar vergeleken met nu valt op hoe trouw de tv nog was in het dagelijks ritme.

Ouderen als kampioenen van de kijktijd

Bij 50-plussers lag de kijktijd in 2011 duidelijk hoger dan bij jongeren. Dat zie je ook nu nog, maar toen was het verschil al goed zichtbaar in de SKO-tabellen. Overdag was de publieke omroep sterk bij deze groep, met actualiteitenrubrieken, human interest en herhalingen van populaire series.

Voor iemand als Henk, 67, gepensioneerd, was de tv in 2011 eigenlijk gewoon de vaste huisgenoot. Koffietijd in de ochtend, een spelletje in de middag, nieuws en sport in de avond. Hij had wel gehoord van Netflix, ergens, maar dat was voor hem nog een soort ver-van-mijn-bed-ding.

Jongeren tussen tv en internet in

Jongeren waren in 2011 al minder trouw aan de lineaire tv dan oudere generaties, maar ze waren nog lang niet zo massaal afgehaakt als nu. MTV, Comedy Central, Veronica, en natuurlijk de grote shows op RTL 4 en Nederland 3 trokken nog veel jonge kijkers.

Wat je in de SKO-cijfers begon te zien, was dat jongere doelgroepen vaker uitgesteld keken en eerder naar nichezenders of buitenlandse series trokken. Ook gaming en internet begonnen een hap uit de kijktijd te nemen. Maar de echte streamingrevolutie moest nog komen.

De eerste scheurtjes: uitgesteld kijken en online

2011 was een soort overgangsjaar. Lineaire tv was nog de baas, maar de eerste barstjes werden zichtbaar. Uitzending Gemist (de voorloper van NPO Start) werd steeds vaker gebruikt, digitale videorecorders stonden in steeds meer huiskamers en commerciële partijen experimenteerden met online platformen.

Uitzending Gemist als redder in nood

Als je een aflevering van Zembla, Pauw & Witteman of een serie op Nederland 3 miste, dan ging je naar Uitzending Gemist. Niet als standaard, maar als vangnet. Het SKO-rapport liet zien dat uitgesteld kijken binnen 6 dagen na uitzending voorzichtig groeide, vooral bij jongere kijkers en bij series in plaats van nieuws.

Dat uitgestelde kijken telde SKO toen al netjes mee in de rapportages. Je zag daardoor dat sommige programma’s in de dagen na uitzending nog een flinke staart aan kijkers pakten. Maar het zwaartepunt bleef bij live kijken.

Commerciële zenders en hun eerste online stappen

RTL had RTL XL, een platform waar je programma’s kon terugkijken en soms vooruitkijken. Het was nog wat log en verre van wat we nu gewend zijn van Videoland, maar het was wel de eerste echte stap richting on demand bij een grote Nederlandse commerciële speler.

Voor fans van Goede Tijden, Slechte Tijden of RTL Boulevard was dat ideaal: even terugkijken als je te laat thuis was. Maar het gros van de kijkers bleef gewoon op tijd inschakelen. Het idee dat je een heel seizoen in één weekend kon bingen, was toen nog bijna sciencefiction.

Wat zegt dat SKO-jaar 2011 over hoe we nu kijken?

Als je 2011 naast nu legt, zie je hoe snel alles veranderd is. Toch zijn er ook dingen hetzelfde gebleven.

Het ritueel is veranderd, de behoefte niet

Mensen willen verhalen, ontspanning, mee kunnen praten. In 2011 deden we dat massaal via lineaire televisie. Nu verspreidt het zich over NPO, RTL, Videoland, Netflix, Disney+ en noem maar op. Maar de behoefte om een vaste serie te hebben, een programma waar je naar uitkijkt, is eigenlijk nog precies hetzelfde.

Waar je toen Wie is de Mol? of Boer zoekt Vrouw op zondagavond had, heb je nu bijvoorbeeld ook series op Netflix waar iedereen het tegelijk over heeft, zoals een nieuw seizoen van een populaire dramaserie. Alleen: je kiest zelf het moment. De SKO-cijfers van 2011 laten zien hoe bijzonder het was dat bijna iedereen nog hetzelfde keek op hetzelfde tijdstip.

Live blijft de kurk voor bepaalde genres

Sport, nieuws, grote finales van talentenshows: dat bleef in 2011 de motor van live tv, en dat is nu nog steeds zo. De manier van meten is moderner geworden, met online streams en apps erbij, maar de kern is hetzelfde: als het nu gebeurt, wil je er nu bij zijn.

Dat zie je nu nog steeds op plekken als NPO.nl en RTL.nl, waar live-streams van zenders en grote evenementen nog altijd veel bekijks trekken. SKO is in de loop der jaren meegegroeid, met het meten van online kijkgedrag, maar de basis uit 2011 was: de huiskamer, de tv, en de afstandsbediening.

Hoe zou 2011 eruit zien met onze huidige gewoontes?

Het is leuk om je even voor te stellen hoe 2011 eruit had gezien als we toen al keken zoals nu. Stel dat Boer zoekt Vrouw destijds al volledig on demand bij Videoland had gestaan. Zou de zondagavond dan net zo leeg zijn geweest op straat? Of had iedereen het gewoon in zijn eigen tempo gebinged?

Of neem Wie is de Mol?. De helft van de lol zit in het gezamenlijk speculeren, het live meekijken, het voelen dat het land even hetzelfde zit te doen. Als iedereen de aflevering op een ander moment kijkt, verlies je daar toch iets van.

In 2011 hadden we eigenlijk nog een soort luxe probleem: je moest thuis zijn op het goede moment. Geen oneindige keuzestress, geen vijftien streamingabonnementen, gewoon de gids en de afstandsbediening. Dat zie je terug in het SKO Jaarrapport: minder versnippering, meer concentratie.

Wat kun je nu nog met die oude SKO-cijfers?

Voor wie van tv houdt, zijn die jaarrapporten een soort tijdcapsule. Je ziet precies welke programma’s het beeld bepaalden, welke zenders aan de knoppen draaiden, en hoe het dagelijks ritme van kijkend Nederland eruitzag.

Programmamakers en zenders gebruiken dat soort historische cijfers om te begrijpen wat werkt en waarom. Waarom deed een format als The Voice het in 2011 zo goed lineair, en wat betekent dat voor hoe je nu een talentenshow maakt op tv én online? Waarom waren zondagavonden bij de NPO zo sterk, en hoe vertaal je dat naar een wereld waarin een deel van je publiek pas op dinsdagavond inhaalt via een app?

Voor jou als kijker is het ook gewoon leuk om terug te bladeren. Op plekken als TVgids.nl kun je soms nog oude programmeringen terugvinden, en als je dan die lijst naast de SKO-top-10 van 2011 legt, zie je ineens: o ja, dát was dat jaar.

Veelgestelde vragen over tv-kijkend Nederland in 2011

Keken we in 2011 echt zoveel meer lineaire tv dan nu?
Ja, in 2011 was het overgrote deel van de kijktijd nog lineair. Uitgesteld en online kijken groeiden wel, maar waren nog een relatief klein deel van de totale kijktijd. Nu is dat veel meer gemengd.

Welke zenders waren het populairst volgens SKO in 2011?
NPO 1 (toen Nederland 1) en RTL 4 waren de grote winnaars. Daarnaast deden NPO 2, NPO 3 en zenders als SBS 6 het goed, afhankelijk van genre en dag. De top-10 van best bekeken programma’s werd gedomineerd door grote shows, sport en Boer zoekt Vrouw-achtige titels.

Was Netflix al belangrijk in Nederland in 2011?
Nee. Netflix speelde in 2011 nog geen grote rol in Nederland. Het echte streamingtijdperk begon pas een paar jaar later. De kijktijd die SKO toen mat, ging vrijwel volledig naar traditionele zenders en hun eerste online platforms zoals Uitzending Gemist en RTL XL.

Hoe werd uitgesteld kijken in 2011 gemeten?
SKO telde uitgesteld kijken binnen een bepaalde periode (bijvoorbeeld binnen 6 dagen na uitzending) mee in de officiële cijfers. Dat gold vooral voor digitale opname en platforms als Uitzending Gemist. Online meten was toen nog minder verfijnd dan nu, maar de basis lag er al.

Waar kan ik nu zien wat er tegenwoordig wordt gekeken?
De actuele kijkcijfers en analyses vind je bij Stichting KijkOnderzoek zelf op kijkonderzoek.nl, en samenvattingen zie je vaak terug op sites als NPO.nl, RTL.nl en TVgids.nl. Voor series en internationale titels kun je daarnaast ook nog kijken op Netflix.com of IMDb.com.

Wie de cijfers van 2011 naast nu legt, ziet eigenlijk één ding heel duidelijk: de manier waarop we kijken is veranderd, maar de liefde voor verhalen en programma’s is gebleven. Alleen de afstandsbediening is vervangen door een hele rij apps.