Waarom stand-up comedy specials de beste date zijn met je bank

Stand-up specials zijn eigenlijk gewoon comedy in z’n puurste vorm

Als je alles weghaalt - geen decor, geen verhaallijnen, geen cliffhangers - dan hou je stand-up comedy over. Iemand op een podium die probeert jou te laten lachen met alleen woorden, timing en heel soms een rare beweging met een arm. Dat is het. En juist daarom werken stand-up specials zo goed op tv en streaming.

Neem Ronald Goedemondt. Zijn specials staan op Videoland en delen zijn ook via NPO voorbijgekomen. Hij is zo’n gast waarvan je denkt: dit is gewoon die ene vriend die altijd net iets te ver gaat met zijn verhalen, maar je blijft luisteren. Zijn specials als Numero Uno en De R van Ronald zijn perfect om te kijken als je even weg wilt uit je hoofd en gewoon een uur lang rare kronkels wilt volgen.

Aan de andere kant heb je iemand als Micha Wertheim, die je op NPO Start terugvindt. Die doet weer iets totaal anders met stand-up: meer theaterachtig, meer spelen met verwachtingen. Dat is dan weer ideaal als je denkt: ik wil lachen, maar ik wil me ook een beetje slim voelen.

Waarom een stand-up special kijken in plaats van weer een nieuwe serie beginnen?

Je kent het: je scrolt eindeloos door Netflix of Videoland, alles lijkt een investering van 8 seizoenen en 64 afleveringen, en je denkt: laat maar. Een stand-up special is dan echt ideaal. Eén avond, één uur, geen verplichtingen. Zoals een one night stand, maar dan zonder gedoe en met meer grappen.

Het grote voordeel:

• Je hoeft niks te onthouden. Als je halverwege in slaap valt, is er geen “waar waren we ook alweer?” de volgende dag.
• Je kunt makkelijk mensen introduceren. “Heb je deze al gezien?” en hop, samen kijken.
• Je kunt zappen tussen stijlen. De ene avond keihard en grof met Ricky Gervais op Netflix, de andere avond wat luchtiger met Jandino of Najib op Videoland.

Een vriendin van mij had zo’n fase dat ze alles zwaar vond: werk, nieuws, social media. Die is toen een maand lang elke avond één stand-up special gaan kijken. Van Daniel Arends tot Amy Schumer. Ze zei: “Het is alsof je elke avond even met iemand aan tafel zit die alles hardop zegt wat jij alleen in je hoofd denkt.” Klinkt dramatisch, maar eerlijk: ik snap het wel.

Nederlandse stand-up specials die je bank het waard maken

Als je in Nederland woont, heb je het best goed voor elkaar qua comedy-aanbod. Je hoeft niet eens de deur uit.

Ronald Goedemondt - Staat op Videoland en soms bij NPO. Hyper, absurd, veel energie. Als je van verhalen houdt die compleet ontsporen, is dit jouw man.

Theo Maassen - Ook veel te vinden via NPO Start en soms op TVGids.nl terug te vinden in de programmering. Een beetje rauw, soms ongemakkelijk, vaak heel scherp. Ideaal als je houdt van comedy met een randje.

Najib Amhali - Vooral bekend van de grote zaalshows, vaak uitgezonden door RTL en terug te kijken via Videoland. Heel toegankelijk, veel typetjes, veel herkenbare situaties. Perfect als je met familie kijkt, zolang ze niet al te preuts zijn.

Daniel Arends - Staat op NPO Start. Iets donkerder, meer cynisch, maar wel heel slim. Hij is zo iemand waarbij je soms lacht en tegelijk denkt: oeh, mag dit eigenlijk?

Hans Teeuwen - De klassiekers. Niet iedereen z’n smaak, maar als je van chaos, absurdisme en totale gekte houdt, dan moet je hier echt een keer aan geloven. Fragmenten en specials duiken regelmatig op bij NPO en in specials op tv.

Het leuke is: je kunt gewoon even een kwartiertje kijken. Als het je niet pakt, zet je het uit. Je hoeft niet loyaal te zijn. Het is geen relatie, het is comedy.

En internationaal dan? Netflix is basically een comedy-buffet

Als je Netflix opent en “comedy” intikt, verdrink je bijna in de specials. En daar zit echt van alles tussen.

Je hebt bijvoorbeeld Ricky Gervais met specials als SuperNature en Humanity. Hard, vaak grof, veel grappen over onderwerpen waar je oom op verjaardagen ruzie over maakt. Als je daar tegen kunt, is het heel scherp en heel grappig.

Ali Wong is weer totaal anders. Haar specials, zoals Baby Cobra en Hard Knock Wife, zijn superpersoonlijk, veel over relaties, zwangerschap, carrière. Heel eerlijk, heel direct, en je hoort echt dat ze haar eigen leven door de mangel haalt.

Dan heb je nog Dave Chappelle, John Mulaney, Trevor Noah... Allemaal met specials op Netflix. En wat handig is: Netflix gooit er vaak een trailer of korte clip tegenaan, dus je kunt even testen of het jouw soort humor is.

Een collega van mij kijkt bijvoorbeeld alleen nog maar internationale stand-up, omdat hij zegt: “Engelse en Amerikaanse comedians zijn minder bang om mensen boos te maken.” Of dat waar is, laat ik even aan jou, maar feit is wel: de stijl is vaak wat harder, directer, en de onderwerpen zijn soms nog net wat scherper.

Hoe weet je of een stand-up special jouw humor is?

Dit is een beetje als daten via een app. De omschrijving zegt niet alles. “Observational comedy over het dagelijks leven” kan echt van alles betekenen.

Wat helpt:

• Check een korte clip op YouTube of via de site van NPO, RTL of de streamer zelf.
• Lees even de beschrijving op bijvoorbeeld Netflix of Videoland. Staat er “absurd” of “hard en confronterend”, dan weet je een beetje waar je aan begint.
• Kijk wie er in de zaal zit. Klinkt stom, maar als het publiek in de trailer vooral 50+ is bij een oudejaarsconference, dan is de vibe anders dan bij een jonge cabaretier in een kleine zaal.

Neem Tim, 27 jaar, die altijd zei dat hij “niet van cabaret” hield. Bleek dat hij alleen ooit een oudejaarsconference had gezien met zijn ouders, en dat was het. Toen hij op aanraden van een vriend Ronald Goedemondt op Videoland opzette, appte hij: “Oké, dit is niet cabaret, dit is gewoon iemand met ADHD die mijn hoofd nadoet.” Moraal: probeer gewoon een paar verschillende stijlen.

Stand-up specials als achtergrondgeluid... of juist helemaal niet

Sommige specials zijn lekker om half bij op je telefoon te zitten. Typetjes, makkelijke grappen, herkenbare situaties. Prima om erbij te chillen.

Maar er zijn ook specials waarvoor je eigenlijk echt even moet gaan zitten. Daniel Arends bijvoorbeeld, of internationale gasten als Bo Burnham (Inside is trouwens meer een soort musical/kunstwerk, maar toch). Dat zijn shows waar je soms een minuut geen grap hoort, maar dan komt er één zin die alles omgooit.

Dus vraag jezelf af: wil ik gewoon lachen tijdens het scrollen, of wil ik echt kijken? Allebei oké, maar het helpt bij je keuze.

Waar vind je al die specials in Nederland?

Gelukkig hoef je niet door honderd vage menutjes te klikken.

• NPO Start (npo.nl/start) heeft veel Nederlandse cabaretiers en oudejaarsconferences. Ideaal als je van Nederlandstalig houdt en graag theaterregistraties kijkt.
• Videoland (videoland.com) heeft een flinke bak aan Nederlandse comedians zoals Ronald Goedemondt, Najib Amhali en Jandino, plus wat internationale specials.
• RTL (rtl.nl) en TVGids.nl zijn handig om te checken wanneer er weer een cabaretregistratie of oudejaarsconference op tv is.
• Netflix (netflix.com) is je go-to voor internationale stand-up: van Amerikaanse tot Britse comedians.

En ja, soms duiken er ook losse specials op bij bijvoorbeeld Amazon Prime Video of Disney+, maar in Nederland zijn NPO, Videoland en Netflix toch wel de grote drie voor comedy.

Kijk je alleen of samen? Maakt dat uit bij comedy

Best wel. Sommige specials zijn top om samen te kijken, andere zijn leuker in je eentje.

Samen kijken is ideaal bij iets als Najib Amhali, Jandino, Ali Wong, John Mulaney. Herkenbare grappen, veel situaties die je samen kunt nabespreken. “Dit ben jij” is ongeveer de standaardzin bij dit soort specials.

Maar er zijn ook comedians die je misschien liever alleen kijkt. Omdat het wat harder is, of persoonlijker, of omdat je gewoon geen zin hebt in iemand naast je die zegt: “Mag je dit eigenlijk nog wel zeggen tegenwoordig?” Dan is een solo-avondje met Dave Chappelle of Theo Maassen misschien beter.

Een maat van me kijkt bijvoorbeeld bewust geen comedy meer met zijn ouders sinds hij per ongeluk een Ricky Gervais special opzette tijdens kerst. Zijn moeder was na tien minuten al in de keuken zogenaamd “even koffie zetten” en is niet meer teruggekomen. Leer van zijn fouten.

Wanneer is een stand-up special “goed”?

Smaken verschillen, maar een paar dingen helpen om te bepalen of iets de moeite waard is:

• Je vergeet op je telefoon te kijken. Dat is eigenlijk het grootste compliment dat je een special kunt geven.
• Je blijft er de volgende dag aan denken. Een grap, een observatie, een zin die blijft hangen.
• Je stuurt het door naar iemand. “Dit moet je echt zien” is het teken dat het gewerkt heeft.

En ja, soms heb je ook van die middelmatige specials. Niet slecht, niet geweldig, gewoon... oké. Dat is niet erg. Het is niet alsof je een hele serie van 8 seizoenen hebt gekeken en dan denkt: waarom heb ik dit gedaan?

FAQ over stand-up comedy specials

1. Is cabaret hetzelfde als stand-up?
Nou ja, soort van, maar ook weer niet. In Nederland noemen we veel dingen cabaret die eigenlijk stand-up zijn, en andersom. Cabaret is vaak wat meer theatraal, met soms een liedje erbij, een verhaallijn of een moraaltje. Stand-up is meestal directer: microfoon, podium, grappen. Maar in de praktijk loopt het flink door elkaar.

2. Waar begin ik als ik nog nooit een stand-up special heb gekeken?
Als je Nederlandstalig wilt beginnen: probeer Ronald Goedemondt op Videoland of een Najib Amhali special via NPO Start of Videoland. Internationaal: Ali Wong of John Mulaney op Netflix zijn goede instappers. Lekker toegankelijk, veel herkenbare humor.

3. Kan ik stand-up specials met kinderen kijken?
Soms. Er zijn mildere shows, maar de meeste specials zijn toch wel 12+ of 16+. Check even de kijkwijzer op NPO Start, Videoland of Netflix. En als er in de eerste vijf minuten al drie scheldwoorden en een seksgrap voorbij komen, dan weet je genoeg.

4. Waarom lijken sommige specials op tv minder grappig dan in het theater?
Publiek helpt. In een volle zaal zit je in de energie, op je bank ben je sneller afgeleid. Sommige comedians spelen ook echt met de zaal, wat op tv minder goed overkomt. Maar andersom werkt het ook: er zijn specials die op tv juist beter zijn, omdat de regie strak is en je alle mimiek goed ziet.

5. Hoe vind ik nieuwe comedians die ik leuk vind?
Laat de algoritmes eens hun werk doen. Op Netflix en Videoland krijg je vaak suggesties op basis van wat je gekeken hebt. Of kijk op sites als NPO.nl en TVGids.nl wat er binnenkort aan cabaret en stand-up wordt uitgezonden. En ja, gewoon een beetje klikken, proberen, na tien minuten afhaken mag.

Als je dus de volgende keer op de bank zit en denkt: ik wil wel iets kijken, maar ik wil me nergens aan committeren, zet dan geen nieuwe serie aan. Pak een stand-up special. Uurtje lachen, klaar. En als het niks is? Dan is er altijd nog de volgende comedian die staat te trappelen om je ongemakkelijke lach uit je te trekken.