Opgroeien op je scherm - waarom coming-of-age drama zo verslavend is

Waarom we maar blijven kijken naar pubers met problemen

Er is iets geks aan coming-of-age drama: de meeste kijkers zijn óf zelf nog midden in dat gedoe, óf ze zijn er allang uit en toch blijven ze kijken. Waarom zou je vrijwillig teruggaan naar de tijd van puistjes, mislukte liefdes en feestjes waar je je vooral heel ongemakkelijk voelde?

Omdat deze series iets doen wat veel andere genres laten liggen: ze nemen emoties serieus die vaak worden weggezet als “puberaal”. Neem Oogappels (NPO). Op papier gaat het over ouders, maar de pubers in die serie dragen een groot deel van de emotionele lading. Een personage als Lieke, die laveert tussen prestatiedruk, sociale media en een wankel zelfbeeld, voelt niet als een verhaallijn voor erbij. Haar binnenwereld ís het verhaal. De serie zegt eigenlijk: wat jij voelt op je zestiende, doet er net zo veel toe als een midlifecrisis op je vijftigste.

En dat is precies waarom het werkt. Coming-of-age drama geeft gewicht aan momenten die in het echte leven vaak worden weggewuifd. De eerste keer dat iemand je negeert op WhatsApp. De eerste keer dat je beseft dat je ouders eigenlijk ook maar wat doen. De eerste keer dat je je afvraagt of je wel het “juiste” lichaam, de “juiste” geaardheid, de “juiste” toekomst kiest. In series wordt dat geen bijzaak, maar het middelpunt.

Nederlandse series die verder durven te gaan dan schoolplein en kluisjes

Nederland heeft lang een vrij brave reputatie gehad als het gaat om jeugdseries. SpangaS (NPO Zapp) is zo’n titel waar iedereen wel eens van gehoord heeft. Op het eerste gezicht een vrolijke schoolserie, maar wie wat beter kijkt, ziet dat de makers al jaren onderwerpen als genderidentiteit, racisme, pesten en seksualiteit in een toegankelijke vorm gieten. Soms wat uitleggerig, ja, maar voor een jonge doelgroep is dat nou ja, best wel effectief.

Toch is het interessant om te zien dat de spannendste coming-of-age drama’s in Nederland de laatste jaren vaak nét buiten de klassieke jeugdhoek vallen. Oogappels is daar een goed voorbeeld van: het staat geprogrammeerd als dramaserie voor het hele gezin, maar de jongerenlijnen zijn inhoudelijk soms rauwer dan je in een doorsnee tienerserie ziet. De scènes waarin pubers struikelen over drugs, mentale druk of sociale media zijn pijnlijk herkenbaar, juist omdat ze niet worden opgelost in één aflevering.

Aan de commerciële kant zie je iets vergelijkbaars. Series op Videoland zoals Mocro Maffia: Komtgoed schuiven langzaam richting coming-of-age, met jongeren die balanceren tussen lojaliteit, straatcultuur en de wens om “iets anders” te worden. Het is geen klassieke middelbare-schoolserie, maar de kern is hetzelfde: wie ben je, als iedereen om je heen al besloten lijkt te hebben wie jij moet zijn?

Internationale toppers die de lat hoger leggen

Als je kijkt naar wat Nederlandse kijkers massaal streamen, kom je al snel uit bij internationale titels. Sex Education op Netflix bijvoorbeeld. Die serie heeft iets gedaan wat je op Nederlandse tv nog niet vaak ziet: seksualiteit tonen als een rommeltje vol schaamte, humor, trauma en tederheid, zonder preektoon. Otis, Maeve, Eric - het zijn geen archetypes, maar mensen die tegenstrijdig mogen zijn.

Vergelijk dat eens met Euphoria (HBO, in Nederland via o.a. Videoland en andere platforms te zien). Waar Sex Education speelt met kleur en humor, kiest Euphoria voor een bijna hallucinerende stijl. De camera plakt aan Rue vast, zweeft mee in clubscènes, vertraagt, vervormt. De cinematografie maakt haar verslaving tastbaar. Niet als lesje, maar als ervaring. Je hoeft haar keuzes niet goed te keuren om toch met haar mee te vallen.

En dan heb je nog SKAM, de Noorse serie die in verschillende landen een remake kreeg. Het geniale van SKAM zat in de vorm: korte clips die in realtime online kwamen, alsof je letterlijk meekijkt in het leven van de personages. Voor Nederlandse kijkers was het misschien even zoeken naar een officiële versie, maar de impact was duidelijk. De serie liet zien dat je geen grote plotwendingen nodig hebt; een stil gesprek op een bankje kan genoeg zijn om een hele aflevering te dragen.

Hoe deze series met plot spelen zonder dat je het doorhebt

Coming-of-age drama heeft zelden een klassiek “red de wereld"-plot. De wereld die gered moet worden, is meestal intern. Toch zijn de beste series in dit genre verrassend strak geplot.

Neem Sex Education. Op de achtergrond loopt er per seizoen een duidelijke spanningsboog (de toekomst van de school, de relatie tussen Otis en Maeve, de vraag of zijn moeder de zwangerschap aankan), maar elke aflevering voelt intiem en klein. De schrijvers koppelen grote thema’s aan kleine, concrete acties: een verkeerd verstuurde foto, een lijst met roddels, een sekskliniek in een verlaten toilet. Daardoor blijft het tempo hoog, zonder dat het voelt als een soap.

In Euphoria wordt de plot bijna verstopt in de stijl. Lange shots, trage scènes, veel muziek. Toch zit er een duidelijke opbouw in Rue’s terugvallen, de toxische relatie tussen Nate en Maddy, en de zoektocht van Jules naar vrijheid. De serie durft te laten zien hoe mensen rondjes draaien in hun eigen patronen. Dat is misschien frustrerend, maar narratief gezien eerlijker dan het klassieke “en toen leerde hij zijn les"-einde.

Nederlandse series zoeken soms nog naar dat evenwicht. In SpangaS worden problemen vaak binnen een paar afleveringen opgelost, wat begrijpelijk is voor de doelgroep, maar ook iets van de spanning weghaalt. Oogappels doet het slimmer: een kind dat worstelt met prestatiedruk is niet na één paniekaanval “genezen”. De terugkerende conflicten geven de serie een langere adem.

Personages die mogen falen (en waarom dat zo prettig is)

De kern van elke coming-of-age serie is niet het plot, maar de personages. Als die voelen als typetjes, haak je af. Als ze voelen als mensen, blijf je hangen, zelfs als er eigenlijk niet zo veel gebeurt.

Neem iemand als Eric uit Sex Education. In handen van minder goede schrijvers was hij de vrolijke, flamboyante gay best friend gebleven. In de serie zien we hem ook boos, jaloers, angstig, gelovig, zoekend. Zijn relatie met zijn familie is minstens zo interessant als zijn liefdesleven. Daardoor wordt hij geen bijfiguur, maar een volwaardig middelpunt.

Aan de Nederlandse kant zie je iets soortgelijks gebeuren. In Oogappels is een personage als Chris bijvoorbeeld niet alleen “de zoon met autisme”. Hij heeft humor, koppigheid, eigen verlangens. De serie laat zien hoe hij zich verhoudt tot zijn ouders, broers en zussen, zonder hem te reduceren tot een diagnose. Dat klinkt vanzelfsprekend, maar in tv-land is dat het nog steeds niet.

Interessant is ook hoe moderne coming-of-age drama’s omgaan met representatie. SpangaS heeft al jaren queer personages, personages van kleur, trans personages. Niet altijd subtiel, maar wel aanwezig. Euphoria gaat een stap verder door met Jules een trans personage neer te zetten dat niet alleen over trans zijn gaat. Haar identiteit is onderdeel van het verhaal, maar niet het enige verhaal.

Hoe cinematografie en regie je terugwerpen in je eigen puberteit

Je zou bijna vergeten hoeveel beeldtaal doet in dit genre. Coming-of-age drama is vaak fysiek klein: slaapkamers, schoolgangen, fietsenrekken, feestjes in te kleine woonkamers. Juist daardoor moeten regie en camerawerk creatief zijn.

In Euphoria wordt de puberwereld gefilmd alsof het een nachtmerrie en een videoclip tegelijk is. Felle kleuren, licht dat door rook snijdt, close-ups die bijna ongemakkelijk dichtbij komen. De serie maakt van een huisfeest een soort slagveld van blikken, aanrakingen en misverstanden.

Sex Education kiest voor een heel andere aanpak: een soort tijdloze Britse jaren-80-achtige esthetiek, terwijl het verhaal zich duidelijk nu afspeelt. Dat geeft de serie een bijna sprookjesachtige afstand. Je herkent de emoties, maar je zit in een wereld die net een beetje gestileerder is dan de gemiddelde middelbare school in Almere.

Nederlandse series zijn visueel vaak wat nuchterder. Oogappels en SpangaS houden het dicht bij realisme: handheld camera, veel natuurlijk licht, herkenbare decors. Dat heeft een eigen charme. Je gelooft meteen dat dit zomaar jouw school, jouw straat, jouw woonkamer kan zijn. Alleen zou het interessant zijn als Nederlandse makers iets vaker durven spelen met vorm, juist om de innerlijke beleving van jongeren zichtbaar te maken.

De thema’s waar we liever niet over praten, maar tóch naar kijken

Coming-of-age drama is al lang niet meer alleen verliefdheid en eindexamens. De series die nu scoren, duiken vol in onderwerpen waar ouders soms van schrikken.

Mentale gezondheid bijvoorbeeld. In Euphoria wordt verslaving niet keurig afgebakend als probleem van “de verkeerde vrienden”, maar als iets wat diep in Rue’s psyche en familiegeschiedenis zit. Dat kan heftig zijn om te kijken, zeker voor jongeren die zelf worstelen, maar het is eerlijker dan de klassieke tv-versie van een drugsverhaal.

Ook seksualiteit wordt opener en veelzijdiger verteld. Sex Education doet zijn naam eer aan door alles langs te laten komen: aseksualiteit, panseksualiteit, seksuele trauma’s, plezier, schaamte. De serie maakt van seks geen punchline, maar ook geen zwaar moreel vraagstuk. Het is onderdeel van opgroeien, met alle ongemak dat daarbij hoort.

In Nederland schuurt het soms nog. SpangaS en andere jeugdseries op NPO Zapp proberen al jaren deze thema’s aan te snijden, maar lopen ook tegen publieke discussie aan zodra het “te ver” zou gaan voor jonge kijkers. Tegelijkertijd zitten diezelfde kijkers op TikTok en Instagram alles te zien wat je maar kunt verzinnen. Coming-of-age series vullen daarmee een gat: een plek waar je ziet wat je online al lang tegenkomt, maar dan met context, nuance en gevolgen.

Kijk je naar hen, of eigenlijk naar jezelf?

Misschien is dat de echte reden dat coming-of-age drama zo blijft hangen. Of je nu 15, 25 of 45 bent: je kijkt nooit alleen naar de personages, je kijkt ook terug naar je eigen versie van die leeftijd.

Neem iemand van 30 die SKAM of Sex Education kijkt. Die zal misschien denken: “Had ik maar zo open over dit soort dingen kunnen praten” of juist “Goed, dat ik dat allemaal niet online had”. Ouders die Oogappels kijken, herkennen hun kinderen, maar soms ook hun eigen puberteit. Jongeren herkennen zichzelf, maar zien ook een mogelijke uitweg, of in ieder geval de geruststelling dat ze niet de enige zijn die zich zo voelt.

En dat is misschien wel de grootste kracht van dit genre: het plaatst individuele chaos in een groter verhaal. Je eerste liefdesverdriet voelt minder als persoonlijke mislukking en meer als een soort rite of passage waar iedereen op zijn eigen manier doorheen gaat.

Veelgestelde vragen over coming-of-age dramaseries

Zijn coming-of-age series alleen voor tieners bedoeld?

Nee. Tieners zijn vaak de hoofdpersonen, maar de doelgroep is veel breder. Series als Euphoria en Sex Education worden net zo fanatiek gekeken door twintigers en dertigers. En Oogappels is expliciet gemaakt voor een publiek van ouders én jongeren.

Zijn Nederlandse coming-of-age series minder gedurfd dan buitenlandse?

Soms wel, soms niet. Visueel en qua taalgebruik zijn Amerikaanse en Britse series vaak uitgesprokener. Maar Nederlandse titels als Oogappels en bepaalde Videoland-series durven inhoudelijk best ver te gaan, juist omdat ze dichter op de Nederlandse realiteit zitten.

Waar kan ik goede coming-of-age drama’s kijken in Nederland?

Bij de NPO vind je via NPO Start series als Oogappels en SpangaS. Videoland biedt onder andere Euphoria (afhankelijk van rechten) en aanverwante jeugdige drama’s. Netflix heeft een groot aanbod internationale coming-of-age series, waaronder Sex Education en soortgelijke titels. Via TVGids.nl kun je vaak snel zien waar een serie op dit moment te streamen is.

Zijn deze series “goed” voor jongeren, of juist te heftig?

Dat hangt af van de serie én van de kijker. Sommige titels, zoals Euphoria, zijn behoorlijk intens en eerder geschikt voor oudere tieners en volwassenen. Andere, zoals SpangaS, zijn expliciet gemaakt voor jongere kijkers. Wat wel opvalt: veel jongeren zijn allang gewend aan heftige content online. Series bieden in vergelijking juist meer context en consequenties.

Komen er nog nieuwe Nederlandse coming-of-age drama’s aan?

Omroepen en streamingdiensten investeren steeds meer in jongerengericht drama. Het loont om op NPO.nl, Videoland.com en TVGids.nl de nieuws- en voorpagina’s in de gaten te houden. Vaak worden nieuwe seizoenen en producties daar als eerste aangekondigd, inclusief leeftijdsadvies en thema’s.

Waar je zelf verder kunt neuzen

Wie na dit alles zin heeft gekregen om te kijken, kan terecht op:

• https://www.npo.nl voor Oogappels, SpangaS en andere Nederlandse dramaseries
• https://www.videoland.com voor internationale en Nederlandse drama’s voor een ouder publiek
• https://www.netflix.com voor titels als Sex Education en andere coming-of-age hits
• https://www.tvgids.nl om te zien waar welke serie momenteel te streamen is
• https://www.imdb.com voor cast- en achtergrondinfo over vrijwel elke genoemde serie

Opgroeien blijft ongemakkelijk. Coming-of-age series maken dat ongemak kijkbaar, bespreekbaar en soms zelfs een beetje mooi. En als je ergens midden in aflevering zes denkt: “Dit ben ik” - dan weet je dat het werkt.