Macht, leugens en late binges: waarom politieke drama's zo verslavend zijn

Waarom we zo graag meekijken in de wandelgangen

Politiek is voor veel mensen saai als het in het journaal zit, maar zodra er een fictief sausje overheen gaat, zitten we er ineens wél klaar voor. Hoe komt dat? Eigenlijk omdat politieke drama’s iets doen wat talkshows en nieuwsuitzendingen zelden kunnen: ze laten zien wat er achter de camera gebeurt.

Neem “Borgen”, jarenlang een publiekslieveling op NPO. Op papier is het een Deense serie over coalitievorming, partijcongressen en mediatraining. Klinkt dodelijk saai. Maar kijk een paar afleveringen en je zit midden in een verhaal over een premier die haar idealen probeert te bewaren terwijl haar privéleven langzaam afbrokkelt. De politieke beslissingen zijn dan ineens geen abstracte headlines meer, maar keuzes met een prijskaartje in relaties, gezondheid en integriteit.

Dat is de truc van goede politieke drama’s: ze maken macht persoonlijk. Niet “de overheid” doet iets, maar Birgitte, Frank, Selina, Klem of een Nederlandse spindoctor die net iets te graag in de schaduw blijft.

Hoe series macht laten voelen in plaats van uitleggen

Goede politieke drama’s gaan zelden over wetten en moties, maar over druk. Over telefoontjes die te laat komen, blikken die net iets te lang blijven hangen, en journalisten die meer weten dan ze laten merken.

In “House of Cards” zie je dat bijna als een soort opera van manipulatie. Frank Underwood praat de kijker direct aan, alsof je medeplichtig bent. Het is theatraal, soms ronduit ongeloofwaardig, maar je voelt de verleiding van macht. Het is niet voor niets dat die serie in Nederland een hele generatie kijkers heeft geleerd wat een “whip” is in het Amerikaanse Congres, zonder dat iemand ooit een droge uitleg gaf.

Vergelijk dat eens met “Borgen” of het Britse “The Thick of It”. Daar draait het veel meer om de chaos van het dagelijkse bestuur: dossiers die te laat zijn, persvoorlichters die brandjes blussen, ministers die struikelen over een ongelukkige quote. Dat voelt herkenbaarder voor Nederlandse verhoudingen, waar de grote woorden vaak in nette compromissen eindigen.

En dan heb je nog series als “De Deal” (Videoland), waarin lobby, geld en politiek elkaar raken. Een fictieve minister, een harde zakenvrouw, deals in achterkamers: het lijkt groter dan het echte Den Haag, maar de dynamiek klopt akelig goed. Je ziet hoe macht niet alleen in het parlement zit, maar ook bij mensen met een goed gevulde telefoonlijst.

Nederlandse nuchterheid versus Amerikaanse grootspraak

Nederlandse kijkers zijn verwend: we krijgen zowel het Amerikaanse spektakel als de Europese sobere variant voorgeschoteld. En dat schuurt soms lekker.

Amerikaanse series als “Scandal” en “The West Wing” gooien er een flinke schep idealisme of melodrama bovenop. In “The West Wing” lopen mensen eindeloos door gangen terwijl ze morele dilemma’s bespreken op bijna filosofisch niveau. Het is mooi, het is hoopvol, maar je denkt als Nederlandse kijker ook: nou ja, zo praat hier niemand.

In Denemarken, Groot-Brittannië en ook bij ons zie je een andere toon. Meer ironie, meer ongemak, minder grote speeches. “Borgen” laat politici stuntelen met hun gezin, worstelen met hun agenda, en vooral: fouten maken zonder dat er meteen heroïsche muziek onder zit. “The Thick of It” en de film “In the Loop” gaan nog verder en maken van politiek een soort vernederingsmachine vol grove humor.

In Nederland schuiven we daar langzaam tussenin. Denk aan “Klem”, dat weliswaar meer misdaaddrama is, maar waar de Belastingdienst en justitie een grote rol spelen. Of aan series als “Stuk!” bij Videoland, waar de wereld van advocaten, media en politiek elkaar raakt. De toon is vaak minder bombastisch dan in Amerika, maar pittiger dan de Scandinavische kalmte.

De verleiding van cynisme: is iedereen in deze series corrupt?

Een van de grote vragen bij politieke drama’s: maken ze ons wijzer of alleen maar cynischer? Want als je alleen “House of Cards” zou kijken, zou je denken dat iedere politicus een sociopaat is die alleen nog net geen mensen van het balkon duwt.

In de praktijk zie je twee stromingen. De ene kant is het harde cynische kamp: “House of Cards”, delen van “Scandal”, en ook films als “Vice”. Iedereen liegt, alles is spel, idealen zijn marketing. Dat is spannend om naar te kijken, maar het risico is dat je gaat geloven dat elke vorm van politiek per definitie rot is.

De andere kant is het meer genuanceerde kamp, waar bijvoorbeeld “Borgen” en “The Diplomat” onder vallen. Daar zie je mensen met echte overtuigingen die óók fouten maken, compromissen sluiten en soms hun eigen grenzen overschrijden. Dat is misschien minder spectaculair, maar eerlijk gezegd een stuk interessanter op de lange termijn.

Voor Nederlandse kijkers is die tweede categorie vaak aantrekkelijker. We zijn opgegroeid met poldermodellen, coalities en eindeloze formatiegesprekken. Een serie waarin één sterke leider alles beslist voelt dan al snel als een stripboek. Een premier die eerst met drie partijen moet appen en een fractie moet overtuigen, voelt veel herkenbaarder.

Karakters die blijven hangen: van spindoctor tot backbencher

Wat politieke drama’s echt dragen, zijn de types die je nooit meer vergeet. Niet alleen de ministers en premiers, maar juist de mensen eromheen.

Je hebt de spindoctor, misschien wel de favoriete figuur van scenaristen. In “Borgen” is dat Kasper Juul, in “The Thick of It” Malcolm Tucker, in talloze Nederlandse dramaseries duikt hij of zij op als perschef, woordvoerder of campagneleider. Altijd met een telefoon in de hand, altijd twee stappen vooruitdenkend, en moreel… laten we zeggen flexibel.

Dan zijn er de backbenchers, de anonieme Kamerleden die ineens machtig worden als de meerderheid wankel is. In het Britse “Bodyguard” zie je hoe één minister en een paar loyale en minder loyale partijgenoten het verschil kunnen maken tussen politiek overleven en aftreden. In Nederlandse fictie duikt dat soort dynamiek minder vaak expliciet op, maar in docu-achtige series en politieke satire komt het wel degelijk voorbij.

En natuurlijk de adviseurs die nooit in beeld willen. In “De Deal” zie je hoe lobbyisten en consultants aan touwtjes trekken zonder dat hun naam ooit in een krant komt. Dat soort figuren zijn heerlijk om te volgen, juist omdat je als kijker het gevoel krijgt dat je een wereld ziet die normaal verborgen blijft.

Hoe cinematografie en regie macht zichtbaar maken

Politieke drama’s zijn niet alleen een kwestie van scherpe dialogen. De manier waarop er gefilmd wordt, bepaalt voor een groot deel hoe macht voelt.

Let bijvoorbeeld op de ruimtes. In “House of Cards” zie je vaak donkere kamers, lage belichting, smalle gangen waarin mensen dicht langs elkaar lopen. Het ademt complot. In “The West Wing” is alles lichter, ruimer, met die beroemde “walk and talk” scènes waarin iedereen al pratend door het Witte Huis loopt. Dat straalt energie en idealisme uit.

“Borgen” en veel Europese series kiezen vaker voor kantoorruimtes die bijna saai ogen: TL-licht, vergadertafels, koffiemokken. Maar juist daardoor voelt het echt. Je herkent de sfeer van een ministerie, een gemeentehuis, of zelfs gewoon een groot bedrijf. De regie gebruikt kleine details - een deur die nét dichtgaat, een camera die achter glas filmt - om je het gevoel te geven dat je iets ziet wat eigenlijk besloten is.

In Nederlandse series zie je dat langzaam verfijnder worden. Waar politieke scènes vroeger vaak wat toneelachtig waren, met mensen die in nette lijnen tegenover elkaar stonden, zie je nu meer dynamiek: camera’s die meebewegen, gesprekken in de wandelgangen, telefoontjes in de auto. Het politieke spel wordt minder plechtig en meer menselijk in beeld gebracht.

Wat zeggen politieke drama’s eigenlijk over óns?

Het aardige van dit genre is dat het altijd meer vertelt dan alleen een verhaal over Den Haag, Washington of Kopenhagen. Het gaat stiekem over onze angsten en verwachtingen.

In tijden van crisis zie je dat direct terug. Tijdens economische onrust en corruptieschandalen doen de donkerdere series het goed. Mensen kijken naar “House of Cards” of “De Deal” en denken: ja hoor, zo zal het er wel aan toe gaan. In periodes waarin er behoefte is aan hoop, zie je juist weer een herwaardering van iets als “The West Wing” of idealistischer drama’s.

Voor Nederlandse kijkers speelt nog iets anders mee: we hebben een haat-liefdeverhouding met onze eigen politiek. We mopperen er graag op, maar we volgen verkiezingsavonden massaal. Politieke drama’s bieden een veilige manier om daar mee te spelen. Je kunt verontwaardigd zijn, meeleven, boos worden, zonder dat je meteen een stemwijzer hoeft in te vullen.

En dan is er nog de rol van media in deze series. Journalisten zijn zelden neutraal in politieke drama’s. Ze zijn ofwel de waakhond die de waarheid boven tafel trekt, of de cynische speler die net zo hard meedoet. Dat raakt aan iets waar we in Nederland ook mee worstelen: hoeveel vertrouwen hebben we nog in nieuws, in talkshows, in primeurs?

Waar begin je als je van politieke drama’s houdt?

Als je in Nederland woont en je hebt een paar grote streamers of gewoon de publieke omroep tot je beschikking, dan heb je eigenlijk weinig te klagen.

Op NPO Start kun je vaak nog steeds “Borgen” terugvinden, soms in rotatie, soms in themablokken als er weer eens verkiezingen aankomen. Het blijft een van de beste instapseries als je iets wilt dat spannend is, maar ook geloofwaardig en menselijk.

Bij Netflix vind je natuurlijk “House of Cards” en nieuwere titels als “The Diplomat”. Die laatste is interessant omdat het een soort kruising is tussen klassieke diplomatieke intrige en een relatiekomedie. Het gaat over ambassadeurs, internationale crises en tegelijkertijd over een huwelijk dat onder druk staat. Dat klinkt als een rare mix, maar het werkt opvallend goed.

Videoland leunt vaker op Nederlandse en Vlaamse producties, met series waarin politiek, justitie en media door elkaar lopen. Denk aan “Stuk!” of misdaadseries waarin de minister ineens moet reageren op een gijzeling of een schandaal. Het is misschien niet altijd officieel “politiek drama” volgens de puristen, maar de thema’s zijn hetzelfde: macht, beeldvorming, verantwoordelijkheid.

En dan heb je nog de meer satirische of komische hoek, die in Nederland vaak via cabaret, sketchprogramma’s en politieke satire loopt. Niet altijd verhalend als een serie, maar wel met dezelfde fascinatie voor hoe besluiten tot stand komen.

Veelgestelde vragen over politieke drama’s

Maakt het uit of je iets van politiek begrijpt voordat je kijkt?

Minder dan je denkt. Goede series leggen de spelregels spelenderwijs uit. Je hoeft geen grondwet uit je hoofd te kennen om “Borgen” of “The Diplomat” te volgen. Als je nieuwsgierig bent, ga je vanzelf wat googelen, maar het is geen voorwaarde.

Zijn politieke drama’s realistisch?

Ja en nee. De meeste series vergroten uit om het spannender te maken. Moorden, gigantische complotten en totale morele leegte zijn gelukkig zeldzamer in de echte politiek dan op televisie. Maar de verhoudingen, de druk, de rol van media en lobby: daar zitten vaak herkenbare lijnen in.

Waarom zijn er relatief weinig puur Nederlandse politieke dramaseries?

Politiek ligt hier gevoelig en onze bestuurscultuur is minder spectaculair dan in bijvoorbeeld de VS. Dat maakt het lastiger om er een serie over te maken die zowel spannend als geloofwaardig is. Toch zie je steeds vaker dat politiek een belangrijke bijrol krijgt in Nederlandse series over justitie, media of zakenleven.

Welke serie is een goede eerste stap als je normaal geen politiek volgt?

“Borgen” is een veilige keuze als je iets wilt dat menselijk en herkenbaar is. “The Diplomat” is fijn als je houdt van vlotte dialogen en relaties. Wil je gewoon vol gas sensatie, dan kun je nog steeds bij “House of Cards” terecht, al is het beeld daar wel erg donker.

Word je cynisch van te veel politieke drama’s?

Dat risico is er, zeker als je alleen de meest duistere titels kijkt. Het helpt om te mixen: kijk naast iets als “House of Cards” ook een serie waar mensen wél proberen het goede te doen. Dan blijft er nog wat vertrouwen over voor als je het echte journaal aanzet.

Meer lezen en kijken

Voor wie verder wil grasduinen:

• Op NPO Start vind je regelmatig politieke drama’s en documentaires rond verkiezingstijd.
• Videoland biedt Nederlandse series waarin politiek, media en rechtspraak elkaar raken.
• Via TVgids kun je makkelijk zien wanneer politieke series of themablokken rond politiek worden uitgezonden.
• Voor internationale series en achtergrondinfo blijft IMDb handig om casts, makers en recensies te checken.